ကော်ပိုရိတ်အရင်းအနှီး Corporate Capital အဆက်

Corporate Capital ရဲ့ အဆက်အနေနဲ့ စာရင်းသွင်းဖို့ ကျန်သေးတဲ့ ခေါင်းစဉ် ၃ ခုကို ဆက်လက် ရေးသား ပါမယ်။

အခြားငွေချေးစာချုပ်များနှင့် ပေါင်းစပ်လျှက်ထုတ်ဝေသည့် stock အတွက် စာရင်းရေးသွင်းခြင်း

Lump-Sum Sales

ယေဘုယျအားဖြင့်ကတော့ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေဟာ stock အတန်းအစားများကို တစ်ခုနဲ့ တစ်ခု သီးခြားစီဘဲ ထုတ်ဝေ ရောင်းချလေ့ရှိပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ရတာဟာ အတန်းအစား တစ်ခုစီနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့   ရောင်းရငွေ proceeds ကို သိရအောင် ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံမှာတော့ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေဟာ ၂ ခု သို့မဟုတ် ၂ ခုထက်ပိုတဲ့ စာချုပ်အတန်းအစားများကို တစ်စုတစ်ပေါင်းတည်း ပေးချေဖို့ ထုတ်ဝေပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် အခြားကုမ္ပဏီတစ်ခုကို ရယူ၊ ဝယ်ယူတာမျိုးပေါ့။ stock တွေထုတ်ပြီး အခြားကုမ္ပဏီကို ဝယ်တာပေါ့။ Lump-sum sales မှာ ထုတ်ဝေလိုက်တဲ့ စာချုပ်အတန်းအစား များစွာအတွက် ရောင်းရငွေ ကို ဘယ်လို ခွဲဝေမလဲဆိုတဲ့ ပြဿ      နာ ရှိလာပါတယ်။ ရောင်းရငွေကို ခွဲဝေတဲ့ နည်းလမ်း ၂ခု အနက်မှာ တစ်ခုကို ကုမ္ပဏီတွေက အသုံးပြုကြပါတယ် -
(၁) the proportional method
(၂) the incremental method  တို့ဖြစ်ပါတယ်။

ကော်ပိုရိတ် အရင်းအနှီး Corporate Capital

ကော်ပိုရေးရှင်းတွင် ပိုင်ဆိုင်မှု အကျိုးစီးပွားကို ကိုယ်စားပြုသည့် အစုတန်ဘိုးကို stockholders' equity, shareholders' equity သို့မဟုတ် ကော်ပိုရိတ် အရင်းအနှီးဟု အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုပါတယ်။ စတော့ကို ပိုင်ဆိုင်သူ များ၏ ပိုင်ဆိုင်မှု တန်ဘိုး stockholders' equity ၏ အစိတ်အပိုင်းများ အဖြစ် အောက်ပါ အမျိုးအစား ၃ မျိုး ပါဝင်လေ့ရှိပါတယ်-

စတော့ရှယ်ယာနှင့်ပတ်သက်၍

ေကာ္ပုိေရးရွင္းကို သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းျပည္ရဲ႕ ေကာ္ပုိေရးရွင္းနဲ႔ ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒ နည္းဥပေဒေတြအရ ဖြဲ႔စည္းၿပီးၿပီဆုိရင္ ဒီေကာ္ပိုေရးရွင္းရဲ႕ အမည္၊ ရည္ရြယ္ခ်က္၊ ရွယ္ယာ အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္ထိ ထုတ္ခြင့္ျပဳတယ္၊ ေကာ္ပိုေရးရွင္းကို ဖြဲ႔စည္းတဲ့လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႕ အမည္၊ ထုိသူမ်ား၏ ဝယ္ယူရန္ သေဘာတူညီတဲ့ ရွယ္ယာ အေရအတြက္ စတာေတြကို charter ဆိုတဲ့ document ထဲမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ အဲဒီထဲမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ရွယ္ယာ အေရအတြက္ထက္ ပိုထုတ္လုိ႔ မရဘူး။ charter က ေကာ္ပိုေရးရွင္းဖြဲ႔ခြင့္ျပဳတဲ့ အာဏာပုိင္အဖြဲ႔အစည္းက ထုတ္ေပးတာပါ။ ၿပီးရင္ ေကာ္ပိုေရးရွင္းအတြင္းထဲက အေရးကိစၥေတြကို ကိုယ္တြယ္ဖုိ႔အတြက္ ကိုယ့္ဖာသာကို စည္းမ်ဥ္း လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြကို ထုတ္ရပါတယ္။ 

ကော်ပိုရေးရှင်းဖွဲ့စည်းမှုပုံစံ

 မြန်မာနှစ်ဆန်း ၁ ရက်နေ့၊ ၁၃၇၆ ခုနှစ်
နတ်၊လူ၊ သတ္တဝါအားလုံး ဘေးရန်၊ ကြောင့်ကြ၊ ဆင်းရဲကင်း၍ ကိုယ်၊စိတ် နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေ။ ကောင်းကျိုး လိုရာဆန္ဒ ပြည့်ဝကြပါစေ။  

စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ အခြေခံကျတဲ့ ပုံစံ ၃ မျိုးရှိပါတယ်။ အဲဒါတွေကတော့ တစ်ဦးတည်းပိုင်လုပ်ငန်း (proprietorship)၊ ဖက်စပ်လုပ်ငန်း (partnership)၊ နဲ့ ကော်ပိုရေးရှင်း တို့ဘဲ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ ကော်ပိုရေးရှင်းက ကြီးစိုးထားပါတယ်။ ကော်ပိုရိတ် ပုံစံက အခြား ၂ ခုထက် အကျိုးကျေးဇူးတွေ အများကြီး ရှိသလို အားနည်းချက်လေးတွေလဲ ရှိပါတယ်။ သူ့ရဲ့ အဓိက အားသာချက်ကတော့ ကြီးမား များပြားတဲ့ အရင်းအနှီးများကို ဆွဲဆောင်ခြင်းနဲ့ ထပ်ထပ်ဆင့်ပြီး တိုးပွားလာခြင်းဘဲ  ဖြစ်ပါတယ်။  စာရင်းကိုင်ပညာကို အကျိုးသက်ရောက်နေတဲ့ ကော်ပိုရိတ်ပုံစံရဲ့ အထူး လက္ခဏာရပ်များကတော့ -

Some Useful Terminologies

ဒီတစ်ခါတော့ Economics, finance နဲ့ business ဆိုင်ရာ တချို့သော ဝေါဟာရလေးတွေကို အဓိပ္ပါယ် ဖွင့်မလားလို့ စဉ်းစားမိတယ်။ ကိုယ်တတ်သလောက် ကြိုးစားပြီး ဘာသာပြန်ကြည့်ထားတာပါ။ မှားသွားရင်လဲ ခွင့်လွှတ်ကြပေါ့နော်။

Conflict of Interest

မိမိရလာတဲ့ ရာထူး၊ သြဇာအာဏာသည် မိမိ၏ ကိုယ်ပိုင် အကျိုးစီးပွားကို ဖြစ်စေသည့် လုပ်ငန်းနှင့် ဆက်စပ်နေ၍ မိမိ၏တာဝန်ကို တရားမျှတစွာ မထမ်းဆောင်နိုင်သည့် အခြေအနေကို ဆိုလိုပါတယ်။ တရားမျှတမှုကို အားပျော့သွားစေတဲ့ အလားအလာမျိုးရှိတဲ့ အခြေအနေ ဖြစ်နေတယ်။ ကိုယ်ပိုင် အကျိုးစီးပွားနဲ့ ပြည်သူ့ အကျိုးစီးပွား ထိပ်တိုက်တွေ့ရတဲ့ အနေအထားမျိုးကို ပြောတာပါ။
ဥပမာအားဖြင့် မိမိက အပြင်မှာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုကို ပိုင်ဆိုင်တယ်။ နောက်ပြီး အဲဒီကုမ္ပဏီနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ အစိုးရပိုင်းဆိုင်ရာ ရာထူးအာဏာမျိုးကိုလဲ ရထားတယ်ဆိုရင် အဲဒီကုမ္ပဏီ အကျိုးစီးပွား ဖြစ်စေရာ ဖြစ်စေကြောင်းကို မိမိရဲ့ အခွင့်အာဏာတွေသုံးပြီး ပြုလုပ်တာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။

Property, Goods, or Services များအတွက် Notes ထုတ်ခြင်း

တစ်ခါတစ်ရံမှာ ကုမ္ပဏီတွေက Notes Payable ကို ထုတ်တာဟာ ငွေသားအတွက် မဟုတ်ဘဲ property, Goods သို့မဟုတ် Services များအတွက်လဲ ထုတ်ပါတယ်။ အဲဒီလို ငွေချေးစာချုပ်ကို property, goods or services များနဲ့ လဲလှယ်တဲ့အခါမှာ arm's length transaction နဲ့ ပြုလုပ်တာဖြစ်ပါတယ်။ arm's length transaction ကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ရမယ် ဆိုရင် property, goods or services များရဲ့ စျေးကွက်ပေါက်စျေး ကို ရောင်းသူ၊ ဝယ်သူ ၂ ဦးစလုံးက ဘယ်သူ့ပယောဂမှ မပါဘဲ မိမိတို့ စိတ်ဆန္ဒအတိုင်း လွတ်လပ်စွာ ဆုံးဖြတ် နိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ အားဖြင့် အိမ်တစ်လုံးကို အရောင်းအဝယ် လုပ်တဲ့အခါမှာ ရောင်းသူ၊ နဲ့ ဝယ်သူ သည် တစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး ဆက်စပ်မှုမရှိဘူး။ ၂ ဦး စလုံးက ဒီ အိမ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ညီမျှတဲ့   စျေးခေါ်နိုင်တဲ့၊ စျေးဆစ်နိုင်တဲ့ အင်အား ရှိတယ်။ ညီမျှတဲ့ သတင်းအချက် အလက် ရရှိနိုင်မှု ရှိတယ်။  ၂ ဦးစလုံးက နောက်ဆုံး သဘောတူညီလိုက်တဲ့ စျေးသည် စျေးကွက်ပေါက်စျေးနဲ့ အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်တယ်။ ဒါမျိုးကို ဆိုလိုတာပါ။ တကယ်လို့သာ ရောင်းသူနဲ့ ဝယ်သူက ဥပမာအားဖြင့် သားအဖ ဖြစ်နေမယ်။ လင်မယား   ဖြစ်နေမယ်။ ကော်ပိုရေးရှင်း တစ်ခုနဲ့ ယင်းရဲ့ လက်အောက်ခံ ဌာနခွဲ ဖြစ်နေမယ် ဆိုရင် arm's length မဖြစ်တော့ပါဘူး။ ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ အချင်းချင်းဆိုရင် စျေးလျှော့ပေး ကြမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် အရောင်း အဝယ်က စျေးကွက်ပေါက်စျေး နဲ့ မဖြစ်နိုင်တော့ ပါဘူး။

Time Value Table များ

Time Value Table များကို အလွယ်တကူ ကြည့်ရှုနိုင်ရန် သီးသန့်တွဲပေးထားပါသည်။

Interest-Bearing Notes

အခု interest ပေးရတဲ့ Note အကြောင်းကို ရေးပါမယ်။ AA ကုမ္ပဏီက $10,000 တန်၊ ၃ နှစ် နဲ့ stated interest rate 10% note ကို BB ကုမ္ပဏီကို ထုတ်ပေးပြီး ငွေချေးပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ similar risk ရှိတဲ့ note ရဲ့ market interest rate ကတော့ 12% ဖြစ်ပါတယ်။ effective interest rate 12% က stated rate 10% ထက် များနေတဲ့အတွက် note ရဲ့ present value ဟာ အနာဂတ် ၃ နှစ်သက်တမ်းစေ့ရင်   ပြန်ပေးရမဲ့ face value ထက် နည်းမှာဖြစ်ပါတယ်။ Note ကို discount နဲ့ ထုတ်တာပါ။

ကာလရှည်ပေးရန်တာဝန် Long-Term Notes Payable

ငွေချေးစာချုပ်တွေ အမျိုးမျိုးရှိတဲ့အနက် ထင်ရှားတဲ့ Notes Payable အကြောင်းရေးမလို့ပါ။ Notes Payable မှာ ကာလတို နဲ့ ကာလရှည် ဆိုပြီး ရှိပါတယ်။ Short-term Notes Payable ကတော့ တစ်နှစ်အတွင်း သို့မဟုတ် လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုကာလ ၂ ခုအနက် ပိုရှည်တဲ့ ကာလ အတွင်း အကြွေး ကို ပေးဆပ်တယ်ဆိုရင် ကာလတိုဖြစ်ပါတယ်။ Long-term Notes Payable ကတော့ Bonds နဲ့ ဘာတူ သလဲ ဆိုရင် ပုံသေ သတ်မှတ်ထားတဲ့ သက်တမ်းစေ့ရက်စွဲရယ်၊ နောက် စာချုပ်ပေါ်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ အတိုးနှုန်းရယ် ပါတာတွေ တူပါတယ်။ သို့သော်လည်း Notes ကတော့ Bonds လိုမျိုး securities တွေ အရောင်းအဝယ်လုပ်တဲ့ စျေးကွက်မှာတော့ အရောင်းအဝယ်မလုပ်ပါဘူး။ သူ့အတွက် ready market မရှိဘူးပေါ့နော်။ ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးတွေက ကာလရှည် notes နဲ့ bonds တွေကို ထုတ်ကြပါတယ်။ notes နဲ့ bonds အတွက် စာရင်း သွင်းပုံခြင်းကလဲ တူတူပါဘဲ။ bond ကဲ့သို့ဘဲ note ကိုလဲ သူ့ရဲ့ အနာဂတ် အတိုး နဲ့ အရင်း cash flows ရဲ့ လက်ရှိကာလ တန်ဘိုးနဲ့ တန်ဘိုး   ဖြတ်ပါတယ်။ ကုမ္ပဏီက note ရဲ့ သက်တမ်းတစ်လျှောက် discount သို့မဟုတ် premium ကို ဖြန့်ပြီး ခွဲဝေပါတယ်။

လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ပျောက်ဆုံးမှုအကြောင်းသိကောင်းစရာများ

Economics နဲ့ Accounting ဆိုင်ရာ ဆောင်းပါးလေးတွေ မတင်နိုင်သေးခင် အခြား ဗဟုသုတဖြစ်ဖွယ် ဆောင်းပါးကို တင်ပေးထားတာပါ .. ကိုယ်တိုင်ရေးထားတာ မဟုတ်ပါ။

လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို နိုင်ငံတကာတွင် သုံးစွဲနေကြပြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးမှုတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသည် အရေးကြီးသော ကဏ္ဍ အဖြစ်ပါ၀င်  ပါသည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံကြီးများသည် ၄င်းတို့ နိုင်ငံ၏ သယံဇာတအရင်းအမြစ်မှ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်မှုကို  ခြိုးခြံချွေတာပြီး အခြားသော ပြည့်ဖြိုး စွမ်းအင် (Renewable  Energy)   ဖြစ်သည့်   နေရောင်ခြည်နှင့်   လေတိုက်   နှုန်းတို့မှ လျှပ်စစ် ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများမှ လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ခြင်း (Waste to Energy) စသည့် လျှပ်စစ် ထုတ်လုပ်မှု နည်းလမ်းများကို စူးစမ်းလေ့လာဆောင်ရွက်နေကြပြီဖြစ်ပါသည်။