Lightening Memos: စုစုေပါင္း ဝယ္လုိအားနဲ႔ စုစုေပါင္း ေရာင္းလုိအား ၂

ရင္တြင္းစကား

မိမိ သိသမွ်ေသာ Economics ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ သင္ခန္းစာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ Accounting, Finance ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သင္ခန္းစာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ေစတနာသန္႔သန္႔ျဖင့္ ေဝမွ်ထားပါသည္။ စာေရးသူသည္ သိပ္ေတာ္၊ သိပ္တတ္ေနတဲ့ ပညာရွင္ တစ္ေယာက္ လုံးဝ မဟုတ္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ အမွားမ်ားပါလွ်င္ ခြင့္လႊတ္ၾကပါလုိ႔ ….

ျဖဴ ျဖဴ

Thanks so much for every comment. Actually, I am not an expert on web or blog. I just made Google search of HTML codes that gives the design I want.

24 January 2013

စုစုေပါင္း ဝယ္လုိအားနဲ႔ စုစုေပါင္း ေရာင္းလုိအား ၂

Labels: Macroeconomics

စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအား

စုစုေပါင္း ေရာင္းလိုအား ဆိုတာကေတာ႔ ေစ်းႏႈန္းအဆင္႔နဲ႔ တိုင္းျပည္က ထုတ္လုပ္လုိက္တဲ႔ အမွန္ ျပည္တြင္း ထုတ္ကုန္ ပမာဏၾကားက ဆက္စပ္မႈကို ျပတဲ႔ မ်ဥ္းေကြး သို႔မဟုတ္ ဇယားဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဆက္စပ္မႈကေတာ႔ အခ်ိန္အတိုင္းအတာ နဲ႔ ထြက္ကုန္ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေတြ ဘယ္ေလာက္ ထိ ျမန္ျမန္ ေျပာင္းလဲသလဲ ဆိုတာေပၚမွာ မူတည္ေနပါတယ္။

အခ်ိန္အတုိင္းအတာကို ၃ မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္ -

သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေရာ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းပါ ပုံေသျဖစ္ေနတဲ႔ ခ်က္ျခင္းလက္ငင္း ကာလတို immediate short run
သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္း ပုံေသျဖစ္ၿပီး ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္း ေျပာင္းလဲတဲ႔ ကာလတို short run
သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေရာ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းပါ ေျပာင္းလဲတဲ႔ ကာလရွည္ long run တို႔ဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။

သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းက ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းထက္ ပိုၿပီး ပုံေသျဖစ္ တင္းၾကပ္တဲ႔အတြက္ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔ စုစုေပါင္း ထုတ္ကုန္ၾကားက ဆက္ႏြယ္မႈေတြဟာ အခ်ိန္အပိုင္းအျခားတစ္ခုစီအတြက္ မတူကြဲျပားေနပါတယ္။ အခ်ိန္ေတြ ၾကာျမင့္လာတာနဲ႔ အမွ် ေစ်းႏႈန္း ၂ ခုစလုံးက ေျပာင္းလဲလာစဥ္မွာဘဲ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းကေတာ႔ ထုံးစံအတိုင္း ပိုၿပီး ျမန္ျမန္ ညႇိႏိႈင္း ေျပာင္းလဲမႈ ျဖစ္ပါတယ္။

Immediate Short Run မွာရွိတဲ႔ စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား

ခ်က္ျခင္းလက္ငင္း ကာလတိုသည္ ရက္အနည္းငယ္ကေန လအနည္းငယ္ထိ ၾကာတတ္ပါတယ္။ တနည္း ေျပာရရင္ သြင္းကုန္နဲ႔ ထုတ္ကုန္ ေစ်းႏႈန္း ၂ ခုစလုံး ပုံေသျဖစ္ေနသ၍ ကာလပတ္လုံးေပါ့။ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေတြ ျဖစ္တဲ႔ လုပ္ခ၊ လစာေတြဟာ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုအထိ labor contract အရ ပုံေသ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ရလာဒ္အေနနဲ႔ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြထက္ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္း ေတြက ပိုၿပီး ကာလ ၾကာၾကာ ပုံေသျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။

လုပ္ငန္းေတြက သူတို႔ရဲ႕ customers အတြက္ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းကို ကာလတိုတစ္ခုေလးအတြင္းမွာ ပုံေသ ထားေပးထားပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ အီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းထုတ္လုပ္သူ တစ္ေယာက္ဟာ ေရခဲေသတၱာ၊ မီးဖို၊ အာဗင္၊ မိုက္ခရိုေဝ့ဖ္ စတာေတြ အတြက္ ေစ်းႏႈန္းေတြကို သတ္မွတ္လုိက္တာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ အဲဒီေစ်းႏႈန္းမွာ ဝယ္ယူလိုေသာ customer မ်ားသည္ ျဖစ္ေစ၊ နည္းသည္ျဖစ္ေစ ေရာင္းခ်ရမွာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ အဲဒီ ပုံေသ ေစ်းႏႈန္းမွာ ဝယ္ခ်င္တဲ့ customer ဘယ္ေလာက္ပဲ မ်ားမ်ား immediate-short-run-aggregate supply curve AS _ISR သည္ ကန္႔လန္႔ျဖတ္မ်ဥ္း ျဖစ္သြားပါတယ္။

Aggregate supply in the immediate short run

ခ်က္ျခင္းလက္ငင္း ကာလတို စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြး AS _ISR သည္ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ P₁ မွာ ကန္႔လန္႔ျဖတ္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီကန္႔လန္႔ျဖတ္မ်ဥ္းပုံစံက တိုင္းျပည္မွာရွိတဲ့ စုစုေပါင္းကုန္ထြက္ ေရာင္းလို အား ပမာဏသည္ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ P₁ မွာ ရွိတဲ႔ သုံးစြဲမႈ ပမာဏေပၚမွာ တုိက္ရိုက္မွီခို ေနတာကို ဆိုလိုပါ တယ္။ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ P₁ မွာ စုစုေပါင္း သုံးစြဲမႈက နိမ့္တယ္ဆုိရင္ လုပ္ငန္းေတြက အဲဒီ နိမ့္က်တဲ့သုံးစြဲမႈနဲ႔ ကိုက္ညီေအာင္ ပမာဏနည္းနည္းကိုဘဲ ေရာင္းမယ္။ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ P₁ မွာ စုစုေပါင္း သုံးစြဲမႈက ျမင့္မားတယ္ဆိုရင္ ျမင့္မားတဲ့သုံးစြဲမႈနဲ႔ ကိုက္ညီေအာင္ လုပ္ငန္းေတြကလဲ ကုန္ထြက္ပမာဏ မ်ားမ်ားကို ေရာင္းမယ္။ ေရာင္းခ်တဲ႔ ကုန္ထြက္ပမာဏ ကေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ full-employment level Q_f ထက္ မ်ားရင္လဲ မ်ားမယ္။ နည္းရင္လဲ နည္းမယ္။

သတိျပဳရမွာက ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ ပုံေသျဖစ္ေနသ၍ လုပ္ငန္းေတြက စုစုေပါင္း သုံးစြဲမႈ အနည္းအမ်ား ေျပာင္းလဲတာကို လုိက္တုံ႔ျပန္ ၾကမွာ ျဖစ္တယ္။ နည္းနည္းလုိရင္ နည္းနည္းေရာင္း၊ မ်ားမ်ားလုိရင္ မ်ားမ်ား ေရာင္းတာေပါ့။

Short Run မွာရွိတဲ႔ စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား

လုပ္ငန္းေတြက သူတို႔ရဲ႕ ထုတ္ကုန္ ေစ်းႏႈန္းေတြကို ျမန္ျမန္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ စြမ္းရွိတာနဲ႔အမွ် စုစုေပါင္းသုံးစြဲမႈ အနည္းအမ်ား ေျပာင္းလဲတာကို ထုတ္ကုန္ အနည္းအမ်ား ေရာင္းခ်ၿပီး တုံ႔ျပန္ႏိုင္ရုံတင္မက ေစ်းႏႈန္း အနိမ့္အျမင့္ နဲ႔လဲ တုံ႔ျပန္ႏုိင္ပါတယ္။ ခ်က္ျခင္းလက္ငင္း ကာလတို ကုန္ဆုံးတာနဲ႔ ကာလတုိက စတင္ပါ တယ္။ ကာလတို short run ဆိုတာ အဲဒီအခ်ိန္ကာလ အတြင္းမွာ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြက ေျပာင္းလဲ မယ္။ ဒါေပမဲ့ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြကေတာ့ ပုံေသ သုိ႔မဟုတ္ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ခက္ခဲတာ ျဖစ္မယ္။ ထုတ္ကုန္၊ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ ယူဆခ်က္ေတြကေတာ့ ေယဘုယ် ယူဆထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္တမ္းမွာ တခ်ဳိ႕ေသာ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြကေတာ့ ပုိၿပီး ေျပာင္းလဲလြယ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္ ဓာတ္ဆီ ေစ်းႏႈန္းေတြဟာ အတက္အက် ျဖစ္တတ္လြန္းလုိ႔ ဓာတ္ဆီကို သြင္းကုန္ အျဖစ္ အသုံးျပဳတဲ့ ေခ်ာထုတ္၊ ပစၥည္းထုတ္ေတြ လုိက္လံ ပို႔ေဆာင္တဲ့လုပ္ငန္းမ်ိဳးမွာ သြင္းကုန္ ဓာတ္ဆီေစ်းႏႈန္း က အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္မယ္။ ဒါေပမဲ့ လစာလုိမ်ိဳးက်ေတာ့ ၅ ႏွစ္ အလုပ္သမား ကန္ထရိုက္စာခ်ဳပ္နဲ႔ သတ္မွတ္ ထားတယ္။ လစာဆိုတာ လုပ္ငန္းရဲ႕ အႀကီးမားဆုံး သြင္းကုန္ ကုန္က်စရိတ္ ျဖစ္တယ္။ သြင္းကုန္တစ္ခု ျဖစ္တဲ့ ဓာတ္ဆီရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းက အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေပမဲ့ ေနာက္ ပမာဏအႀကီးမားဆုံး သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းျဖစ္တဲ့ လစာကေတာ့ ကာလတို တစ္ခုမွာ ပုံေသျဖစ္ေနလို႔ ၿခံဳေျပာရရင္ ဒီေခ်ာထုတ္ ပစၥည္း လုိက္ေဝတဲ႔ လုပ္ငန္းရဲ႕ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြဟာ ႏွစ္အနည္းငယ္ၾကာ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ခက္ခဲတယ္လုိ႔ ယူဆရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလုပ္ငန္းရဲ႕ ကာလတုိဆိုတာဟာ သူ႔ရဲ႕ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းျဖစ္တဲ့ ပစၥည္းပို႔ေဆာင္ခ shipping prices ေတြကို ေျပာင္းလဲႏိုင္ၿပီး သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္း အမ်ားစုကေတာ့ မေျပာင္းလဲႏိုင္တဲ့ကာလ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီကာလဟာ အေတာ္ေလး ရွည္လ်ားတယ္လုိ႔ ေျပာႏိုင္တယ္။

အခု တုိင္းျပည္တစ္ခုလုံး အတြက္ ကာလတုိ စုစုေပါင္း ေရာင္းလုိအား ကို စဥ္းစားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာလတုိဆိုတာကို ထုတ္ကုန္ ေစ်းႏႈန္း ေျပာင္းလဲမယ္ .. သုိ႔ေသာ္ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းက ပုံေသ သို႔မဟုတ္ ပုံေသနီးပါး ျဖစ္ေနတဲ့ ကာလအပိုင္းအျခားကို ကာလတိုလုိ႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။

The short run aggregate supply curve

ကာလတို စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား မ်ဥ္းေကြးရဲ႕ ေလွ်ာေစာက္ဟာ upward ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆိုေတာ့ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္း ပုံေသျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္း အေျပာင္းအလဲဟာ လုပ္ငန္းရဲ႕ အျမတ္ကို ျမင့္ေစ၊ နိမ့္ေစပါတယ္။ ဥပမာအေနနဲ႔ တုိင္းျပည္မွာ ကုန္စည္မ်ိဳးစုံ ထုတ္လုပ္တဲ႔ လုပ္ငန္းတစ္ခုဘဲ ရွိတယ္ လုိ႔ ယူဆလုိက္မယ္။ လုပ္ငန္းပိုင္ရွင္ေတြက တုိင္းျပည္မွာ full employment ၁၀၀ ယူနစ္ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ အျမတ္ ၂၀ က်ပ္ရမွ ျဖစ္မယ္။ သြင္းကုန္က အလုပ္သမား ၁၀ ေယာက္ဌားတယ္။ တစ္ယူနစ္ကို ၈ က်ပ္ ေပးရတယ္။ အဲဒီေတာ့ စုစုေပါင္း လစာစရိတ္က ၈၀ က်ပ္။ ထြက္ကုန္ ၁၀၀ ယူနစ္ မွာ တစ္ယူနစ္ကို ၁ က်ပ္နဲ႔ ေရာင္းမယ္ဆုိရင္ စုစုေပါင္း ရေငြက ၁၀၀ က်ပ္ျဖစ္တယ္။ အျမတ္က ၂၀ က်ပ္ (K100 - K80) ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ price index က ၁၀၀ ျဖစ္တဲ့အတြက္ အမွန္အျမတ္ real profit ကလဲ ၂၀ က်ပ္ (K20 x 100/100) ဘဲ ျဖစ္တယ္။ အဆင္ေျပတယ္။ ဒါေၾကာင့္ full-employment output ကို ထုတ္မယ္။

ေနာက္တစ္ခါ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းကို ၂ဆ လုပ္လုိက္မယ္။ ဒါဆို စုစုေပါင္းရေငြက ၂၀၀ က်ပ္ ျဖစ္မယ္။ ဒါေပမဲ့ short run မွာ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းက မေျပာင္းလဲတဲ့အတြက္ အျမတ္က ၂၀ က်ပ္ကေန ၁၂၀ က်ပ္ (K200 - K80) ကို တက္သြားပါတယ္။ price index အသစ္က ၂၀၀ ျဖစ္ၿပီး real profit ကေတာ့ ၆၀ က်ပ္ (K 120 x 100/200) ျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္အျမတ္ ၂၀ က်ပ္ကေန ၆၀ က်ပ္သို႔ တက္သြားတာဟာ တိုင္းျပည္ အေနနဲ႔ ထုတ္ကုန္ေတြကို ပိုတုိးၿပီး ထုတ္လုပ္ေစပါတယ္။ ေျပာင္းျပန္အေနနဲ႔ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္း ေတြ က်ရင္ အမွန္အျမတ္ကို က်ဆင္းေစၿပီး ထုတ္ကုန္ေတြကို ေလွ်ာ့ထုတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာလတို short run မွာ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္နဲ႔ အမွန္ထုတ္ကုန္တို႔ အၾကား တုိက္ရိုက္ သို႔မဟုတ္ အေပါင္းလကၡဏာ ဆက္စပ္မႈ ရွိပါတယ္။ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္တက္လာရင္ real output ေတြတက္မယ္။ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္က်ရင္ real output ေတြက်ဆင္းပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာလတုိ စုစုေပါင္း ေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြး သည္ အထက္ကိုတက္ေနတဲ့ ပုံစံ upward-sloping short-run aggregate supply curve ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ ေလွ်ာေစာက္ slope ကေတာ့ ပုံေသ မဟုတ္ပါဘူး။ ထုတ္ကုန္ကို ထုတ္လုပ္တာဟာ full employment level Q_fကို မေရာက္ခင္မွာ မ်ဥ္းေကြးက ခပ္ေျပေျပ ျဖစ္ၿပီး Q_fကို ေက်ာ္သြားတဲ့အခါ ပိုၿပီး မတ္ေစာက္သြားပါတယ္။ ဒါဟာ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈကုန္က်စရိတ္သည္ ကာလတုိ စုစုေပါင္း ေရာင္းလုိအားမ်ဥ္းေကြးမွာ အေရးႀကီးတယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကို မီးေမာင္းထိုးလုိက္တာပါဘဲ။ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း တြက္ပါတယ္။

ဘယ္ကုန္ထြက္ အဆင့္မွာမဆိုရွိတဲ့ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္ဟာ ထုတ္ကုန္ရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ ကို သတ္မွတ္ေပးပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ဟာ အျမတ္ပါ အပါအဝင္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္ေတြ အားလုံးကို ကာမိရမွာေၾကာင့္ဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ကာလတိုမွာ တိုင္းျပည္စီးပြားေရး ခ်ဲ႕ထြင္တဲ့အခါ က်ဆင္းေနတဲ့ efficiency ေၾကာင့္ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္က ေယဘုယ်အားျဖင့္ တက္လာပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း တက္လာတဲ့ စရိတ္ပမာဏသည္ တိုင္းျပည္ဟာ သူ႔ရဲ႕စြမ္းေဆာင္ႏိုင္စြမ္းအားအရ ဘယ္နားေလာက္မွာ လည္ပတ္ေနသလဲေပၚ မူတည္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္က full-employment ထုတ္ကုန္ထက္ နိမ့္ၿပီး ထုတ္လုပ္ေနတဲ့အခါ အသုံးမျပဳတဲ့ စက္ကိရိယာ တန္ဆာပလာေတြ အမ်ားႀကီးနဲ႔ အလုပ္မရွိတဲ့ အလုပ္သမားေတြ အမ်ားႀကီး ရွိလာတယ္။ အဲဒီေတာ့ လုပ္ငန္းေတြက တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္ကို နည္းနည္း တင္လုိက္ၿပီး ဒီအလကားျဖစ္ေနတဲ့လူသားနဲ႔ အရင္းအႏွီးပစၥည္း အရင္းအျမစ္ေတြကို အလုပ္ထဲပို႔ၿပီး ထုတ္ကုန္ကုိ တိုးခ်ဲ႕ႏိုင္ပါတယ္။ ထုတ္ကုန္ကို တိုးခ်ဲ႕လုိက္တဲ့အခါ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ ကုန္က်စရိတ္ကို တက္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းေတြ ျဖစ္တဲ့ သြင္းကုန္ေတြ ျပတ္လတ္တာ သို႔မဟုတ္ ထုတ္ကုန္က သိပ္မ်ားျပားေန တာ ေပၚေပါက္မယ္ဆိုရင္ေတာင္ နည္းနည္းပဲ ျဖစ္ပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ full-employment ထုတ္ကုန္ အဆင့္ Q_f ေအာက္နိမ့္တဲ့ ထုတ္ကုန္အဆင့္မွာ ကာလတို စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြးရဲ႕ ေလွ်ာေစာက္သည္ ခပ္ေျဖးေျဖးဘဲ တက္ပါတယ္။

တဖက္ကၾကည့္ျပန္ရင္လဲ တိုင္းျပည္က Q_fထက္အလြန္မွာ ထုတ္လုပ္မႈကို လည္ပတ္ေနရင္ ရရွိႏိုင္သမွ်ေသာ သြင္းအားစု အရင္းအျမစ္ေတြ အမ်ားစုကို အသုံးျပဳၿပီး ျဖစ္ေနတယ္။ ပုံေသအေရအတြက္ ရွိႏွင့္ၿပီးသား စက္ပစၥည္း ကိရိယာေတြကဲ့သို႔ အရင္းအႏွီး သြင္းအားစု ရင္းျမစ္ကို ျမင့္ျမင့္မားမားသုံးတဲ့ လုပ္ငန္းထဲသို႔ အလုပ္သမားေတြ ထပ္ထည့္ေပါင္းလုိက္တာဟာ အလုပ္မွာ သိပ္ၿပီး ျပြတ္ခဲသြားတယ္။ အလုပ္သမားေတြရဲ႕ efficiency က ပ်မ္းမွ် အားျဖင့္ က်လာပါတယ္။ အဲလိုဘဲ ရွိႏွင့္ၿပီးသား ကန္႔သတ္အေရအတြက္ နဲ႔ အလုပ္သမားေတြထဲကို အရင္းအႏွီး အရင္းအျမစ္ေတြ ထပ္ျဖည့္လုိက္ရင္ စက္ကိရိယာေတြက အသုံးမလို အလကားျဖစ္ၿပီး အရင္းအႏွီးရဲ႕ efficiency ကက်လာပါတယ္။ အရင္းအႏွီးနဲ႔ လုပ္သားေတြ ျမင့္ျမင့္မားမားသုံးတဲ့ လုပ္ငန္းထဲကို ေျမယာ သြင္းအားစု အရင္းအျမစ္ေတြ ထပ္ျဖည့္လုိက္ရင္ ေျမယာရဲ႕ efficiency ကက်လာျပန္တယ္။ ဒီအေျခအေနေတြမွာ စုစုေပါင္း သြင္းအားစု စရိတ္က စုစုေပါင္း ထုတ္ကုန္ထက္ ပိုၿပီး ျမန္ျမန္ တက္လာတယ္။ ဒီေတာ့ ထုတ္ကုန္အဆင့္က Q_f ထက္ ေက်ာ္လြန္ေနရင္ တစ္ယူနစ္ ထုတ္လုပ္မႈ စရိတ္က ျမင့္မားၿပီး ကာလတို စုစုေပါင္း ေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြးရဲ႕ ေလွ်ာက္ေစာက္သည္ ျမန္ျမန္တက္သြားပါတယ္။

Long Run မွာရွိတဲ့ စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအား

ကာလရွည္ဆိုတာကေတာ့ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေရာ၊ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္းပါ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ကာလအပိုင္း အျခားကို ေခၚပါတယ္။ ကာလတိုကုန္တာနဲ႔ ကာလရွည္က စတင္ပါတယ္။ လုပ္ငန္း အမ်ိဳးအစားကို မူတည္ ၿပီး ႏွစ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ၾကာတတ္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္တစ္ခုလုံးအေနနဲ႔ ၾကည့္ရင္ လစာေတြ အပါအဝင္ ထုတ္ကုန္နဲ႔ သြင္းကုန္ အားလုံးရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းေတြ အျပည့္အဝ flexible ျဖစ္တဲ့ ကာလတစ္ေလွ်ာက္လုံး ျဖစ္ပါတယ္။

Aggregate supply in the long run

ပုံမွာ ျပထားတဲ့အတိုင္း ကာလရွည္ စုစုေပါင္း ဝယ္လိုအားမ်ဥ္းေကြး AS_LR ဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္Q_fမွာ ေဒါင္လုိက္ မ်ဥ္းမတ္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေဒါင္လုိက္မ်ဥ္းမတ္ဟာ ဘာကိုဆိုလုိသလဲဆိုရင္ ကာလရွည္မွာ တိုင္းျပည္သည္ ဘယ္ေစ်းႏႈန္း အဆင့္မွာမဆို full-employment ထုတ္ကုန္ Q_f ကို ထုတ္လုပ္တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ ျမင့္တဲ့ေစ်းႏႈန္းက လုပ္ငန္းေတြကို ဘာလုိ႔ ကုန္ထြက္ကို တိုးမထုတ္ေစတာလဲ လုိ႔ ေမးစရာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ေျဖဖို႔အတြက္ ကာလရွည္မွာ သြင္းကုန္ ေစ်းႏႈန္းေရာ၊ ထုတ္ကုန္ေဈးႏႈန္းေရာ ေျပာင္းလဲလြယ္တဲ့အခါ လုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႔ တိက်မွန္ကန္တဲ့ အျမတ္မက္လုံးကို ရဖုိ႔အတြက္ full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္ Q_f ကို အတိအက် ထုတ္လုပ္ဖို႔ အျမတ္အဆင့္က အၿမဲတမ္း ညႇိႏႈိင္းေပးတယ္ဆုိတဲ့အခ်က္မွာ တည္ပါတယ္။

ဒါကို သက္ေသျပဖုိ႔အတြက္ ကာလတို စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြးကို ျပန္ၾကည့္ပါမယ္။ ကနဦးမွာ တုိင္းျပည္က သူ႔မွာရွိသမွ်ေသာ သယံဇာတ သြင္းအားစု ရင္းျမစ္ေတြ အားလုံးကို အသုံးျပဳၿပီး ထုတ္ကုန္ အဆင့္ Q_fကို ထုတ္လုပ္ေနတယ္ဆုိပါစုိ႔။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေစ်းႏႈန္းအဆင့္ကလဲ ဆႏႈန္းကိန္းတန္ဖိုး ၁၀၀ ရွိတယ္ ဆုိပါစို႔။ ေနာက္ေတာ့ ေဈးႏႈန္းက ၂ဆ ျဖစ္မယ္ဆုိရင္ price index က ၂၀၀ ျဖစ္သြားမယ္။ အေပၚမွာ ယူဆခဲ့တာက တုိင္းျပည္မွာ လုပ္ငန္းတစ္ခုသာရွိၿပီး လည္ပတ္ေနတဲ့အတြက္ ဒီလို ေစ်း ၂ဆ တက္သြားတာဟာ ကာလတိုမွာ အျမတ္ကိုလဲ တိုးေစၿပီး လုပ္ငန္းကို အျမတ္ေတြ ထပ္ရေအာင္ ထုတ္ကုန္ေတြ တိုးထုတ္ဖို႔ ေစ့ေဆာ္ေပးတယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့တယ္။

သို႔ေသာ္ ဒါက ကာလတိုမွာ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ ပုံေသျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ေပၚ မူတည္ေနတာ။ အခု ကာလရွည္မွာ သြင္းကုန္ေဈးႏႈန္းေတြက လြတ္လပ္စြာ ေျပာင္းလဲၾကၿပီ။ လုပ္ငန္းေတြ အေနနဲ႔ စက္ရုံေတြ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈေတြအားလုံးကို အျမင့္တကာ့ အျမင့္ဆုံးႏႈန္းနဲ႔ လည္ပတ္ျခင္းျဖင့္ full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္ထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး ထုတ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုထုတ္လုပ္တာဟာ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အကန္႔အသတ္ရွိတဲ့ သယံဇာတသြင္းအားစု ပမာဏအတြက္ ဝယ္လိုအားမ်ားစြာကို ဖန္တီး လိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။ အထူးအားျဖင့္ အလုပ္သမားေတြကို အရမ္းကို လိုအပ္ၿပီး ဝယ္လုိအားတက္မယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ full employment ထက္ေက်ာ္လြန္ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္းကေတာ့ အလုပ္သမားေတြ အခ်ိန္ပို လုပ္ရတာပါဘဲ။

အခ်ိန္ေတြၾကာျမင့္လာလုိ႔ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ လြတ္လပ္စြာ ေျပာင္းလဲတဲ့အခါ ဒီလုိ ဝယ္လုိအား ျမင့္တာဟာ သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြကို စတင္ တက္ေစပါတယ္။ စီးပြားေရး အေဆာက္အအုံက full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္ထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး ထုတ္လုပ္တဲ့အခါ ေပၚေပါက္လာတဲ့ အလုပ္သမား ျပတ္လပ္မႈကို ေျဖရွင္းႏိုင္ဖုိ႔ ခက္ခဲလာတဲ့အတြက္ အခ်ိန္ပိုဆင္း လုပ္ေပးတဲ့ အလုပ္သမားေတြက လုပ္ခလစာေတြ ပိုေတာင္းသလို ပိုလဲရလာပါတယ္။ လုပ္ခလစာလုိ သြင္းအားစု ေစ်းႏႈန္းေတြ တက္လာေတာ့ လုပ္ငန္းရဲ႕ အျမတ္က က်ဆင္းလာပါတယ္။ အျမတ္ကက်လာေတာ့ လုပ္ငန္းေတြက Q_f ထက္ပိုၿပီး ထုတ္လာၾကျပန္ပါတယ္။ ဒီလို သြင္းကုန္ သြင္းအားစု ေစ်းႏႈန္းေတြတက္ၿပီး အျမတ္ကက်လာတဲ့ ျဖစ္စဥ္ဟာ ဘယ္အထိ ဆက္သြားသလဲဆိုရင္ သြင္းအားစုေဈးႏႈန္း တက္တာသည္ ထုတ္ကုန္ေဈးႏႈန္း ကနဦးေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ ကြက္တိဆင္တူတဲ့အထိ ဆက္တိုက္ ျဖစ္သြားပါတယ္။ (အထက္က ဥပမာမွာ ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္း ၂ဆ တက္သြားတယ္။ သြင္းကုန္ေဈးႏႈန္းကလဲ ၂ဆ လုိက္တက္မယ္)။

ထုတ္ကုန္ေစ်းႏႈန္း ၂ ဆတက္လုိ႕ စုစုေပါင္းရေငြ = K 200
သြင္းကုန္ေစ်းႏႈန္း ၂ ဆတက္လုိ႔ စုစုေပါင္းစရိတ္ = K 160
အျမတ္ေငြ = K 200 - K 160 = K 40
အျမတ္အမွန္တန္ဘိုး = K 40 x 100/200 = K 20

ဒီလုိ ျဖစ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ လုပ္ငန္းရဲ႕ အျမတ္ဟာ real terms နဲ႔ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ နဂိုအဆင့္ကိုဘဲ ျပန္ေရာက္သြားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ လုပ္ငန္းေတြအေနနဲ႔ full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္ကို အတိအက် ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ ျပန္ၿပီး တြန္းအားေပးခံရျပန္ပါတယ္။ ဒီညႇိႏႈိင္းမႈ ျဖစ္စဥ္ကေတာ့ ကာလရွည္မွာ ေစ်းႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ တုိင္းျပည္သည္ full employment ထုတ္ကုန္ အဆင့္ကိုဘဲ ထုတ္လုပ္ မွာကို ဆိုလုိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကာလရွည္ စုစုေပါင္း ေရာင္းလိုအား မ်ဥ္းေကြး AS_LR သည္ ေဒါင္လုိက္ မ်ဥ္းမတ္ ျဖစ္သြားတာပါ။ သြင္းအားစုေဈးႏႈန္းသည္ ထုတ္ကုန္ေဈးႏႈန္း ေျပာင္းလဲမႈနဲ႔ အတိအက်တူညီဖုိ႔ လုိက္ညႇိတာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ ေဒါင္လုိက္ဝင္ရိုးေပၚမွာ ႐ွိတဲ့ ေဈးႏႈန္းအဆင့္တုိင္းမွာ ကာလ႐ွည္မွာ စီးပြားေရး အေဆာက္အအုံသည္ full-employment ထုတ္ကုန္အဆင့္ကို ထုတ္လုပ္ပါတယ္။

ခ်က္ျခင္းလက္ငင္းကာလတို စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား မ်ဥ္းေကြး၊ ကာလတုိ စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား မ်ဥ္းေကြး နဲ႔ ကာလရွည္ စုစုေပါင္းေရာင္းလုိအား မ်ဥ္းေကြး အားလုံးဟာအေရးႀကီးပါတယ္။ မ်ဥ္းေကြးတစ္ခုစီသည္ သြင္းကုန္နဲ႔ ထုတ္ကုန္ေဈးႏႈန္းမ်ား ေျပာင္းလဲႏုိင္မႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သက္ဆုိင္ရာ ယူဆခ်က္မ်ားနဲ႔ တုိက္ဆုိင္ကိုက္ညီတဲ့ အေျခအေန အသီးသီးအတြက္ သင့္ေတာ္ဆီေလ်ာ္ပါတယ္။

စုစုေပါင္းဝယ္လုိအားနဲ႔ စုစုေပါင္း ေရာင္းလိုအား ၃ မွာ စုစုေပါင္းေရာင္းလိုအားမ်ဥ္းေကြး အထက္ေအာက္ ေ႐ြ႕လ်ားတာကို ေဖာ္ျပပါမည္။ အခုေတာ့ နားပါဦးမည္။

McConnell. Brue Flynn တို႔ ေရးသားေသာ eighteenth edition. "Economics: Principles, Problems, and Policies" မွ ကိုးကား ဘာသာျပန္ပါသည္။